Χριστουγεννιάτικα σύμβολα

Χριστουγεννιάτικα σύμβολα

Η κρεμμύδα για γούρι

Η προσέλκυση της τύχης αποτελεί ευσεβή πόθο των ανθρώπων σε όλες τις εποχές. Χρησιμοποιούσαν και εξακολουθούν να χρησιμοποιούν πολλαπλούς τρόπους, προκειμένου να κερδίσουν την εύνοιά της.

Ειδικά οι ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι γεμάτες δοξασίες για την προσέλκυση της καλής τύχης. Ένα από τα γούρια που έχει επικρατήσει να θεωρείται ότι ξορκίζει την κακοδαιμονία και προσελκύει την καλή τύχη είναι η γνωστή μας Πρωτοχρονιάτικη κρεμμύδα (Scilla Maritima).

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι τους προστάτευε από κάθε κακό, από καταστροφές, αρρώστιες ή βασκανίες. Ήδη, τον 6ο π.χ. αιώνα, κρέμαγε ο Πυθαγόρας την κρεμμύδα πάνω από την πόρτα του σαν σύμβολο καλής υγείας και αναγέννησης. Η Χρυσοβασιλίτσα, όπως αλλιώς τη λένε, ακόμα και ξεχασμένη σε κάποια γωνιά του σπιτιού, βγάζει φύλλα τέτοια εποχή, και ξαναρχίζει τον κύκλο της ζωής της. Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική της δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα.

Λογικά, λοιπόν, συνδέθηκε με την Πρωτοχρονιά και το ξεκίνημα μιας καινούριας χρονιάς, γεμάτης ελπίδες και προσδοκίες.

Στις μέρες μας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τοποθετείται η κρεμμύδα έξω από το σπίτι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς ο πατέρας ή η μητέρα της οικογένειας την παίρνει στα χέρια και χτυπώντας ελαφρά με την κρεμμύδια τα κεφάλια, ξυπνά τα μέλη της οικογένειας για να πάνε στην Θεία Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου. Στην συνέχεια, η κρεμμύδα κρεμιέται σε κάποιο σημείο του σπιτιού για να φέρει υγεία και τύχη στην οικογένεια.

Σαν το φως που ξαναγεννιέται στο χειμερινό ηλιοστάσιο, μας εύχεται καλές γιορτές και υγεία για την καινούργια χρονιά.

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο αποτελεί μια από τις πιο γνωστές παραδόσεις των Χριστουγέννων.

Στην ουσία το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ένα αειθαλές κωνοφόρο δέντρο το οποίο τοποθετείται στο εσωτερικό ενός σπιτιού ή στην αυλή και στολίζεται με χριστουγεννιάτικα φωτάκια και χρωματιστά στολίδια κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων.

Σύμφωνα με την παράδοση, το χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν διακοσμείται έως την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου) και δεν πρέπει να παραμείνει στολισμένο αργότερα από τις 6 Ιανουαρίου.

Ο στολισμός και η παραμονή του δέντρου στο σπίτι τις παραπάνω μέρες θεωρείται κακοτυχία. Σήμερα λόγω της ευρείας εμπορευματοποίησης της γιορτής των Χριστουγέννων τα δέντρα στολίζονται πολύ νωρίτερα και ειδικά τα μαγαζιά στολίζουν από τον Οκτώβριο.

Στην Αμερική, το δέντρο στολίζεται συνήθως αμέσως μετά από την γιορτή των Ευχαριστιών (τέταρτη εβδομάδα του Νοεμβρίου) και φυλάσσεται μέχρι τον ερχομό του νέου έτους.

Στην Ευρώπη, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα δεν στολίζονται έως τα μέσα Δεκεμβρίου ενώ φυλάσσονται μέχρι τις αρχές του επόμενου έτους (6 Ιανουαρίου).

Τέλος, οι καθολικοί φυλάσσουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου.

Τα λαμπάκια

Τα Χριστούγεννα συνηθίζουμε να στολίζουμε το σπίτι μας και το χριστουγεννιάτικο δέντρο με λαμπάκια. Τα λαμπάκια και η φωτιά στο τζάκι, που ανάβουμε αυτές τις μέρες, συμβολίζουν τη ζωή και τη ζεστασιά καταμεσής του κρύου και σκοτεινού χειμώνα. Τι πιο όμορφο θέαμα από ένα λαμπερό και πολύχρωμο χριστουγεννιάτικο έλατο!

Το στόλισμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι ένα οικογενειακό γεγονός. Τα λαμπάκια, τα στολίδια και το άστρο στην κορυφή του δέντρου εξυμνούν την ομορφιά του έλατου και γεμίζουν την ατμόσφαιρα με ζεστασιά, αγάπη και ευτυχία, τρεις συμβολικές έννοιες για τις γιορτινές αυτές μέρες.

Εκτός από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, όμως, και το εσωτερικό του σπιτιού, τα λαμπάκια στολίζονται και φέγγουν παντού. Από τα μπαλκόνια μας, μέχρι τους δρόμους, τις βιτρίνες των καταστημάτων, τα εστιατόρια και τα εμπορικά κέντρα.

Από πού, όμως, προέρχεται το έθιμο του στολισμού;

Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου έχει τις ρίζες του στις παλιές παραδόσεις. Οι μπάλες συμβολίζουν το μήλο του προπατορικού αμαρτήματος, τα λαμπάκια και τα κεριά είναι αρχαία σύμβολα του θριάμβου της άνοιξης επί του σκότους του χειμώνα αλλά και του φωτός που έφερε ο Χριστός στις ζωές των ανθρώπων.

Τα πρώτα χριστουγεννιάτικα δέντρα στολίζονταν με κεριά. Με το πέρασμα των χρόνων τη θέση των κεριών πήραν λάμπες που έπαιρναν μέσα κερί ή μεταλλικά φανάρια με μικρά φυτίλια που κρεμόντουσαν από τα κλαδιά σαν στολίδια. Με την ανακάλυψη του ηλεκτρικού ρεύματος, όμως, οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν κόκκινα, άσπρα και μπλε λαμπάκια που αναβόσβηναν και φώτιζαν τις χριστουγεννιάτικες γιορτές τους.

Η βασιλόπιτα

Η ιστορία της Βασιλόπιτας, είναι μια ιστορία που συνέβη πριν από 1500 χρόνια περίπου, στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία.

Το κόψιμο της Βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Στην αρχαιότητα υπήρχε το έθιμο του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές οι αρχαίοι 'Ελληνες πρόσφεραν στους θεούς. Τέτοιες γιορτές ήταν τα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια. Στα Κρόνια (εορτή του θεού Κ(Χ)ρόνου, που λατρεύονταν στην Ελλάδα και στα Σατουρνάλια (Saturnalia) της Ρώμης, έφτιαχναν γλυκά και πίττες, μέσα στα οποία έβαζαν νομίσματα και σε όποιον τύχαινε το κομμάτι, ήταν ο τυχερός της παρέας...

Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο με τη Βασιλόπιτα.

Στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες κόβουν την Βασιλόπιτα αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Σε μερικές όμως, περιοχές της Ελλάδας η Βασιλόπιτα κόβεται στο μεσημεριανό τραπέζι, ανήμερα του Αγίου Βασιλείου την 1η μέρα του χρόνου. Το εθιμοτυπικό, εντούτοις παραμένει το ίδιο. Ο νοικοκύρης την σταυρώνει τρεις φορές με ένα μαχαίρι και μετά αρχίζει να κόβει τα κομμάτια. Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού και ακολουθούν τα κομμάτια των μελών της οικογένειας με σειρά ηλικίας. Κατόπιν ακολουθεί ένα τελευταίο κομμάτι, αυτό του φτωχού. Σε κάποιες περιοχές, κυρίως αγροτικές, κόβονται και δύο κομμάτια επιπλέον. Ένα για τα ζώα και ένα για τα σπαρτά. Όποιος βρει στο κομμάτι του το κρυμμένο φλουρί θεωρείται ο τυχερός της χρονιάς και συνήθως μαζί με το φλουρί ο νοικοκύρης του δίνει ένα δώρο ή ένα χρηματικό ποσό. Αν το φλουρί πέσει στα κομμάτια του Χριστού, της Παναγίας ή του Αγίου Βασιλείου, το ποσό αυτό δίνεται στην εκκλησία, ενώ αν πέσει στο κομμάτι του φτωχού το ποσό δίνεται σε κάποιον ζητιάνο.

Ας δούμε όμως ποια είναι η καταγωγή του εθίμου της Βασιλόπιτας. Βρισκόμαστε στον 4ο αιώνα μ.Χ. στην Καισάρεια της Μικράς Ασίας. Πρεσβύτερος των χριστιανών της περιοχής εκείνο τον καιρό, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Αγίους της εκκλησίας μας, ο Μέγας Βασίλειος. Την ίδια εποχή αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Ιουλιανός, που έμεινε στην ιστορία γνωστός με το όνομα Ιουλιανός ο Παραβάτης. Σε μια από τις εκστρατείες του κατά των Περσών, ο Ιουλιανός πέρασε από την Καισάρεια. Εκεί έγινε δεκτός από τον Μέγα Βασίλειο, ο οποίος του πρόσφερε τρία κριθαρένια ψωμιά. Σημειωτέον ότι οι κάτοικοι της Καισάρειας ήταν στην πλειοψηφία τους φτωχοί άνθρωποι και ότι ο Ιουλιανός είχε ζητήσει να του προσφέρουν ό,τι έχουν, εννοώντας όμως και περιμένοντας χρυσάφι και πολύτιμα δώρα. Θυμωμένος από τα τρία κριθαρένια ψωμιά έστειλε, μετά την αναχώρηση του, ως ανταπόδοση τρεις μπάλες σανό. Ο Μέγας Βασίλειος τότε του απάντησε τα εξής: «Όπως μας ζήτησες, εμείς σου προσφέραμε αυτό που έχουμε και τρώμε. Το ίδιο πιστεύουμε έκανες και εσύ. Σε ευχαριστούμε».

Η απάντηση του Αγίου Βασιλείου θύμωσε περισσότερο τον Ιουλιανό, ο οποίος ορκίστηκε ότι γυρνώντας από την εκστρατεία θα καταστρέψει την Καισάρεια. Πέρασε ο καιρός και τα νέα ότι ο Ιουλιανός επιστρέφει έφτασαν στον Μέγα Βασίλειο. Εκείνος προσπαθώντας να σώσει το ποίμνιο του, κάλεσε όλους τους πιστούς να προσφέρουν ό,τι πολύτιμο είχαν, ώστε να δοθεί στον Ιουλιανό και να κατευναστεί έτσι ο θυμός του. Ο λαός έκανε όπως του είπε ο ποιμενάρχης του και συγκεντρώθηκαν τα πολύτιμα αντικείμενα. Κατόπιν ο Μέγας Βασίλειος και ο λαός έκαναν αγρυπνία και προσεύχονταν για την σωτηρία τους. Στην διάρκεια της αγρυπνίας αυτής, ο Μέγας Βασίλειος είδε ένα όραμα. Στο όραμα αυτό η Παναγία έστειλε τον Άγιο Μερκούριο και στρατιά Αγγέλων κατά του Ιουλιανού. Το όραμα όμως απλά φανέρωσε στον Άγιο τα πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα λίγο έξω από την Καισάρεια. Έτσι, ο κίνδυνος εξέλειψε και τα πολύτιμα αντικείμενα έπρεπε να επιστραφούν στους κατόχους τους. Για να μην μπουν στον πειρασμό να πάρουν κάτι που δεν τους ανήκε, ο Μέγας Βασίλειος έδωσε εντολή να ζυμωθούν μικρές πίτες και μέσα σε αυτές να τοποθετηθούν τα πολύτιμα αντικείμενα που έπρεπε να μοιραστούν. Οι πίτες αυτές μοιράστηκαν στους πιστούς και ως εκ θαύματος, ο καθένας βρήκε στην πίτα που πήρε ό,τι είχε προσφέρει για την σωτηρία από τον Ιουλιανό.

Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη Βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου. Η Βασιλόπιτα, αγιοβασιλιάτικο έθιμο πολλών αιώνων, μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, για να μας θυμίζει την αγάπη και την καλοσύνη αυτού του Άγιου ανθρώπου.